مقدمه: چای گیاه چندساله و بومی آسیا و آسیای شرقی است. اولین قومی که چای می خوردند چینی ها بودند. اولین فردی که چای را به ایران آورد کاشف السلطنه بود.
چای یکی از پرطرفدارترین نوشیدنی ها در سراسر دنیا است، بطور سنتی چای برای درمان نفخ شکم و جبران کمبود آب بدن (در مواقع اسهال) استفاده می شده است همچنین اثر آرام بخشی آن از زمان قدیم شناخته شده است.
با مطالعه این نوشتار می توان به این سوالات پاسخ داد که : فوائد و مضرات مصرف چای چیست؟ آیا مصرف چای و قهوه در دوران بارداری مجاز است و چه زمانی باید چای خورده شود؟
چای بر اساس درجه و مدت زمان اکسیداسیون برگهای آن به 4 گروه تقسیم می شود: 1- چای سیاه 2- چای سبز 3- چای اولانگ 4- چای سفید
چای سبز از برگهای تازه چای تهیه می شود و چای سیاه که از خشک کردن و فرآوری چای سبز تهیه می شود. مواد موجود در چای کافئین، آدنین به مقدار کم، تئوبرومین، تئوفیلین، گزانتین، تانن، اسانس، فلوراید، ویتامین، کلسیم، پتاسیم، سدیم و منیزیم است. فلوراید چای برای دندان مناسب است و مانع فساد دندان می شود.
چای باعث نشاط، تسهیل کارهای فکریري، رفع خستگی و سبب افزایش قدرت عضلانی و تقویت حرکات می شود. چای مقوی عضله قلب و گشاد کننده عروق قلب و عروق مغز است (جلوی انفارکتوس قلب و مغر را می گیرد و باعث کاهش فشار خون می شود).
تئوبرومین موجود در چای سبب افزایش ادرار می شود یکی از ترکیبات مهم چای تانن است معمولاً چای سبز دو برابر چای سیاه تانن دارد تانن اثر قابض دارد به همین علت به کسانی که اسهال می گیرند چای غلیظی می دهند.
تانن اثر ضد میکروبی دارد به همین دلیل از چای تازه دم و غلیظ برای شستشوی چشم استفاده می کنند چای سبز یک نوشابه بدون کافئین است و با مصرف آن می توانید از بروز برخی از سرطانها و بیماریهای قلبی و عروقی، التهاب مفاصل، سکته های مغزی و قلبی و بسیاری از بیماریهای دیگر جلوگیری کرد.
دارای خاصیت ضد چربی، مقوی اعصاب بوده و قدری خاصیت تب بری دارد و باعث تقویت معده شده و ضمن دفع سموم بدن، نفخ معده را برطرف می کند.
چای سبز باعث تقویت حافظه شده و برای افراد افسرده یک داروی ضد افسردگی است. وجود مواد خاصی در چای می توانند از سرطانهای ریه، پوست ، پستان، سرطانهای دستگاه گوارش جلوگیری کنند و به شادابی پوست و موهای شما کمک کند. چای سبز موجب پیشگیری از اختلالات کلیوی و کاهش خطر بروز سرطان معده می شود.
مشخص شده است که مصرف مداوم چای می تواند از آثار مخرب چربی خون بر عروق جلوگیری کند.
چای به علت داشتن ترکیبات مفید می تواند از بالا رفتن کلسترول بد جلوگیری کند بنابراین در پیشگیری از انواع سرطانها و بیماریهای قلبی عروقی مفید است.
البته این مسئله مهم را در نظر داشته باشید که به هیج وجه چای داغ مصرف نکنید، چون داغ بودن نوشیدنی می تواند باعث افزایش احتمال به سرطان لب و دهان و مری شود.
• مضرات چای
مضرات نوشیدن چای (از نوع چای سیاه) پررنگ و غلیظ و ممکن است برای عده ای باعث تحریک اعصاب و تپش قلب شود. ترشح اسید معده را تحریک می کند و افرادی که دارای سوزش معده هستند و اسید معده آنها زیاد است نباید چای مصرف کنند. چای جذب آهن را مختل می کند.
مصرف زیاد چای سبب اعتیاد، بی خوابی، عصبانیت و لرزش می شود و اعصاب تحت تاثیر مصرف زیاد چای تحریک می شوند.
• آیا مصرف چای و قهوه در دوران بارداری مجاز است.
نتایج بدست آمده از تحقیقات گویای این مطلب است که کافئین موجود در قهوه و چای می تواند اثرات نامطلوبی روی مادر و جنین داشته باشد. بطور مثال: کافئین در مادر کم خونی ایجاد می کند و زمان زایمان را افزایش می دهد (زایمان را سخت می کند)
اداره غذا و داروی آمریکا(FDA) مصرف بیشتر از 200 میلی گرم کافئین در روز را برای یک خانم باردار مجاز نمی داند.
این مقدار کافئین معمولا دو فنجان چای و یک و نیم فنجان قهوه است.
• چه زمانی باید چای خورده شود؟
چای دارای ماده ای به نام تانن است که با آهن موجود در منابع گیاهی ترکیب شده و مانع جذب آهن می شود و دفع آن را از بدن تسهیل می بخشد مصرف چای همراه غذا با فاصله کوتاهی بعد از غذا می تواند انسان را در معرض کمبود آهن و همچنین کمبود ویتامین B1 قرار دهد. این نکته بویژه در مورد افرادی که دارای فقر آهن بوده و کم خونی فقر آهن دارند اهمیت فراوان دارد. کمبود ویتامین B1 نیز باعث بروز اختلالات عصبی می شود.
مصرف چای بعد از غذا به هضم آن کمک می کند، اما برای پیشگیری از عدم جذب آهن بهتر است دو ساعت بعد از صرف غذا چای نوشیده شود. برای شیرین کردن چای عسل بهترین ماده است.علاوه بر آن شکر سرخ و نبات نیز مفید بوده اما بهتر است بیماران دیابتی از توت استفاده کنند.
نتیجه:
اگر به سلامت خود و کودک خود علاقه مند هستید از مصرف بیش از حد قهوه و چای در دوران بارداری پرهیز کنید. روزانه 5-4 فنجان چای مصرف کنید و مصرف چای داغ سبب سرطان مری می شود و دمای 40 درجه سانتیگراد که متناسب با دمای بدن می باشد خوب است.

منابع:
1- دانستنیهای پزشکی- تدوین دکتر حسام الدین ریاحی
2- سیستماتیک گیاهی
3- گیاهان و داروهای طبیعی – دکتر هادی سمسام شریعت و فریبرز معطر
4- سالنامه سلامت
5- اینترنت www.tebyan.net
6- اینترنت www.mardoman.com

گردآورنده: زهرا سلیمان نژاد